Europejska Agencja Środowiska opublikowała najnowszy raport o jakości powietrza w Europie – Air quality in Europe – 2020 report, zawierający analizę zanieczyszczenia powietrza w roku 2018, przegląd trendów zmian stężeń głównych zanieczyszczeń w latach 2009-2018, oraz szacunkowe skutki oddziaływania tych zanieczyszczeń na zdrowie ludzi i ekosystemy. Przedstawiono również wyniki wstępnych analiz stężeń kluczowych zanieczyszczeń za rok 2019. Dodatkowo autorzy raportu dokonali analizy wpływu ograniczeń w komunikacji i transporcie, wprowadzonych wiosną 2020 roku w związku z epidemią COVID-19, na wyniki pomiarów zanieczyszczenia powietrza wykonywanych w tym okresie.
Najpoważniejszym problemem, zarówno w odniesieniu do notowanych stężeń, jak i w kontekście zagrożenia dla naszego zdrowia, jest zanieczyszczenie powietrza pyłem zawieszonym, dwutlenkiem azotu i ozonem troposferycznym. Choć wyniki raportu wskazują na utrzymującą się poprawę jakości powietrza w Europie, nadal na wielu obszarach Europejczycy narażeni są na ponadnormatywną ekspozycję na jedno lub kilka rodzajów ww. zanieczyszczeń. Utrzymująca się zła jakość powietrza ma znaczący wpływ na zdrowie ludzi, zwłaszcza grup szczególnie narażonych: osób starszych, dzieci, kobiet w ciąży, oraz osób podatnych na zagrożenia z powodu współistnienia innych chorób. Według przedstawionych w raporcie szacunków obliczanych dla 41 krajów europejskich, długotrwała ekspozycja na pył o średnicy ziaren równej 2,5 µg lub mniejszej w 2018 roku przyczyniła się do około 417 000 przedwczesnych zgonów, o 13% mniej w stosunku do 2009 roku. Wpływ zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem azotu na liczbę przedwczesnych zgonów oszacowano odpowiednio na 55 000 w 2018 r. i 120 000 w 2009 roku, co oznacza redukcję o 54%. Alarmujący jest wzrost o 20% szacunkowej liczby przedwczesnych zgonów powiązanych z ekspozycją na ozon występujący w dolnej warstwie atmosfery, szczególnie zauważalny w okresie utrzymywania się wysokich temperatur w 2018 roku. Obszary, na których wystąpiły przekroczenia norm stężeń ozonu, zamieszkiwała wówczas blisko jedna trzecia mieszkańców Unii. Istotnym problemem pozostaje benzo(a)piren, którego stężenia w 2018 roku przekroczyły średnioroczny poziom docelowy 1 ng/m3 na 195 stanowiskach pomiarowych (27%), w tym aż 136 stanowiskach zlokalizowanych w Polsce.
Największym zagrożeniem dla równowagi ekosystemów są obecnie tlenki azotu, sprzyjający eutrofizacji amoniak, oraz ozon troposferyczny, powodujący szkody upraw, lasów i innych roślin.
Obostrzenia i zakazy wprowadzone wiosną 2020 celem ograniczenia transmisji COVID-19, doprowadziły w Europie do znacznego zmniejszenia emisji zanieczyszczeń pochodzących z transportu drogowego, lotnictwa i żeglugi międzynarodowej. W kwietniu bieżącego roku we wszystkich europejskich krajach stężenia dwutlenku azotu uległy znacznemu zmniejszeniu, niezależnie od warunków meteorologicznych. Największe redukcje odnotowano w miejscach, gdzie wprowadzono najbardziej rygorystyczne środki ograniczające transmisję wirusa, w przypadku NO2 największy wpływ miało ograniczenie transportu drogowego. Zmniejszeniu uległy również szacowane stężenia pyłu zawieszonego PM10, niezależnie od warunków meteorologicznych. W niektórych krajach redukcja sięgała 30%.
Raport Air quality in Europe – 2020 report powstał na bazie raportowanych danych pomiarowych przez państwa członkowskie i państwa współpracujące z EEA.W przypadku Polski dane te pochodziły ze stacji monitorujących jakość powietrza w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska, którego realizacja jest jednym z ustawowych zadań Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Polska, jako członek EEA, a tym samym sieci EIONET, oraz państwo członkowskie UE, współpracuje z EEA i raportuje dane, w tym dane o jakości powietrza, zgodnie z prawem europejskim i krajowym. W oparciu o wyniki raportu wyznaczane są kierunki rozwoju wspólnotowej polityki ekologicznej w dziedzinie jakości powietrza.
