Informacje dotyczące systemu monitoringu jakości powietrza w Polsce
Program monitoringu środowiska opracowany przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska określa system monitoringu jakości powietrza w Polsce. System ten w głównej mierze opiera się na sieciach stacji pomiarowych rozmieszczonych w miarę potrzeb w newralgicznych punktach województwa, głównie miastach, gdzie analizy wykazują wysokie stężenia zanieczyszczeń. Kryteria lokalizacji stanowisk pomiarowych określają przepisy rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 11 grudnia 2020 r. w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu, w szczególności zał. nr 2 i 3 (Dz.U. z 2020 r. poz. 2279). O lokalizacji stacji pomiarowych i ich programie pomiarowym decyduje GIOŚ. Na potrzeby ustalenia odpowiedniego sposobu oceny w poszczególnych strefach, w tym liczby stacji, ich zakresu pomiarowego i lokalizacji, GIOŚ przeprowadza w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska (PMŚ) tzw. wieloletnie oceny jakości powietrza zgodnie z art. 88 ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska. W celu uzyskania informacji m.in. o przestrzennym rozkładzie stężeń poszczególnych zanieczyszczeń pomiary mogą być uzupełnianie o wyniki modelowania matematycznego rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń (zob. mapy rozkładów stężeń zanieczyszczeń) Dane ze stacji pomiarowych gromadzone są w krajowej bazie danych JPOAT3,0 Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Bezpłatne przeglądanie i pobieranie danych pomiarowych z bazy JPOAT3,0 dostępne jest za pomocą wyszukiwarki w Banku danych pomiarowych Portalu „Jakość Powietrza”.
GIOŚ, zgodnie z przepisami ustawy Prawo ochrony środowiska i rozporządzeń wykonawczych, prowadzi pomiary stężeń dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, tlenków azotu, benzenu, tlenku węgla, ozonu, pyłu zawieszonego PM10 i PM2,5 oraz pomiary ołowiu, arsenu, kadmu, niklu i benzo(a)pirenu w pyle PM10. Na wybranych stacjach miejskich prowadzi się również pomiary składu pyłu PM10 pod kątem zwartości 6 wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA) (oprócz wcześniej wymienionego benzo(a)pirenu). W ramach PMŚ na obszarach oddalonych od źródeł emisji prowadzone są również pomiary kationów (Na+, K+, Ca2+, Mg2+, NH4+), anionów (SO42-, NO3, Cl-), węgla organicznego i elementarnego w pyle PM2,5 oraz pomiary całkowitej rtęci gazowej (przeczytaj więcej).
Wyniki z 1-godzinnych automatycznych pomiarów zanieczyszczeń powietrza udostępniane są na portalu „Jakość Powietrza” w module Bieżące dane pomiarowe oraz w aplikacjach mobilnych GIOŚ „Jakość powietrza w Polsce” dostępnych na systemy operacyjne Android oraz iOS. Dane z pomiarów manualnych oraz archiwalne dane pomiarowe udostępniane są na portalu „Jakość Powietrza” w zakładce Bank danych pomiarowych. Wyniki manualnych pomiarów pyłu zawieszonego PM10, zawartości benzo(a)pirenu ołowiu, arsenu, kadmu, i niklu w pyle zawieszonym PM10, PM2,5 są udostępniane po około 1-1,5 miesiąca od poboru próby i jest to spowodowane procedurami związanymi z wykonywaniem tego typu pomiarów.
Aktualnie w Polsce pomiary jakości powietrza prowadzone są na 1782 stanowiskach pomiarowych, w tym na 1022 stanowiskach automatycznych (57% wszystkich stanowisk) i na 760 stanowiskach manualnych (43% wszystkich stanowisk). Łączna liczba stacji, na których wykonywane są pomiary jakości powietrza w Polsce wynosi 291, w tym 218 stacji automatycznych lub automatyczno-manualnych, z których jednogodzinne dane pomiarowe udostępniane są na bieżąco na portalu „Jakość Powietrza” i w aplikacjach mobilnych GIOŚ. Liczby te w ciągu roku mogą ulegać drobnym wahaniom ze względu na zmiany jakie mogą nastąpić w sieci podczas prowadzenia badań.
Najwięcej stanowisk pomiarowych funkcjonujących w ramach PMŚ znajduje się w województwie śląskim (200), kujawsko-pomorskim (169), dolnośląskim (162), małopolskim (161) i mazowieckim (150), na obszarach, na których występują wysokie stężenia zanieczyszczeń powietrza. Najmniej stanowisk pomiarowych funkcjonuje w województwach opolskim (62), podlaskim (63) i lubelskim (66).
Liczba stanowisk pomiarowych PMŚ w poszczególnych województwach w roku 2025
Typ pomiaru: automatyczny | Typ pomiaru: manualny | Łącznie w województwie |
|
---|---|---|---|
DOLNOŚLĄSKIE | 79 | 83 | 162 |
KUJAWSKO-POMORSKIE | 108 | 61 | 169 |
LUBELSKIE | 32 | 34 | 66 |
LUBUSKIE | 49 | 50 | 99 |
ŁÓDZKIE | 59 | 47 | 106 |
MAŁOPOLSKIE | 93 | 68 | 161 |
MAZOWIECKIE | 103 | 47 | 150 |
OPOLSKIE | 38 | 24 | 62 |
PODLASKIE | 39 | 24 | 63 |
PODKARPACKIE | 62 | 47 | 109 |
POMORSKIE | 69 | 27 | 96 |
ŚWIĘTOKRZYSKIE | 47 | 29 | 76 |
ŚLĄSKIE | 113 | 87 | 200 |
WARMIŃSKO-MAZURSKIE | 42 | 61 | 103 |
WIELKOPOLSKIE | 49 | 37 | 86 |
ZACHODNIOPOMORSKIE | 40 | 34 | 74 |
Stanowiska pomiaru pyłu zawieszonego PM10 i PM2,5 w podziale na typ pomiaru: automatyczny/manualny - rok 2025
PM2,5 stanowiska manualne | PM2,5 stanowiska automatyczne | PM10 stanowiska automatyczne | PM10 stanowiska manualne | |
---|---|---|---|---|
ZACHODNIOPOMORSKIE | 4 | 4 | 6 | 8 |
WIELKOPOLSKIE | 3 | 4 | 10 | 10 |
WARMIŃSKO-MAZURSKIE | 5 | 4 | 6 | 9 |
ŚWIĘTOKRZYSKIE | 2 | 6 | 10 | 9 |
ŚLĄSKIE | 8 | 8 | 21 | 13 |
POMORSKIE | 1 | 9 | 11 | 7 |
PODLASKIE | 2 | 7 | 7 | 4 |
PODKARPACKIE | 1 | 12 | 15 | 14 |
OPOLSKIE | 2 | 3 | 9 | 4 |
MAZOWIECKIE | 4 | 16 | 17 | 13 |
MAŁOPOLSKIE | 6 | 3 | 25 | 22 |
ŁÓDZKIE | 3 | 5 | 10 | 17 |
LUBUSKIE | 3 | 5 | 8 | 10 |
LUBELSKIE | 3 | 3 | 6 | 10 |
KUJAWSKO-POMORSKIE | 5 | 6 | 11 | 11 |
DOLNOŚLĄSKIE | 5 | 6 | 13 | 16 |