Informacje dotyczące systemu monitoringu jakości powietrza w Polsce
Wojewódzkie programy monitoringu środowiska opracowane przez Regionalne Wydziały Monitoringu Środowiska (RWMŚ) określają system monitoringu jakości powietrza w danym województwie. System ten w głównej mierze opiera się na sieciach stacji pomiarowych rozmieszczonych w miarę potrzeb w newralgicznych punktach województwa, głównie miastach, gdzie analizy wykazują wysokie stężenia zanieczyszczeń. Kryteria lokalizacji stanowisk pomiarowych określają przepisy rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 11 grudnia 2020 r. w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu, w szczególności zał. nr 2 i 3 (Dz.U. z 2020 r. poz. 2279). O lokalizacji stacji pomiarowych i ich programie pomiarowym decyduje GIOŚ. Na potrzeby ustalenia odpowiedniego sposobu oceny w poszczególnych strefach, w tym liczby stacji, ich zakresu pomiarowego i lokalizacji, GIOŚ przeprowadza w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska (PMŚ) tzw. wieloletnie oceny jakości powietrza zgodnie z art. 88 ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2020 r., poz. 1219 z późn. zm.). W celu uzyskania informacji m.in. o przestrzennym rozkładzie stężeń poszczególnych zanieczyszczeń pomiary mogą być uzupełnianie o wyniki modelowania matematycznego rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń (zob. mapy rozkładów stężeń zanieczyszczeń) Dane ze stacji pomiarowych gromadzone są w krajowej bazie danych JPOAT2,0 Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Bezpłatne przeglądanie i pobieranie danych pomiarowych z bazy JPOAT2,0 dostępne jest za pomocą wyszukiwarki w Banku danych pomiarowych Portalu „Jakość Powietrza”.
GIOŚ, zgodnie z przepisami ustawy Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2020 r., poz. 1219 z późn. zm.) i rozporządzeń wykonawczych, prowadzi pomiary stężeń dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, tlenków azotu, benzenu, tlenku węgla, ozonu, pyłu zawieszonego PM10 i PM2,5 oraz pomiary ołowiu, arsenu, kadmu, niklu i benzo(a)pirenu w pyle PM10. Na wybranych stacjach miejskich prowadzi się również pomiary składu pyłu PM10 pod kątem zwartości 6 wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA) (oprócz wcześniej wymienionego benzo(a)pirenu). W ramach PMŚ na obszarach oddalonych od źródeł emisji prowadzone są również pomiary kationów (Na+, K+, Ca2+, Mg2+, NH4+), anionów (SO42-, NO3, Cl-), węgla organicznego i elementarnego w pyle PM2,5 oraz pomiary całkowitej rtęci gazowej (przeczytaj więcej).
Wyniki z 1-godzinnych automatycznych pomiarów zanieczyszczeń powietrza udostępniane są na portalu „Jakość Powietrza” w module Bieżące dane pomiarowe oraz w aplikacjach mobilnych GIOŚ „Jakość powietrza w Polsce” dostępnych na systemy operacyjne Android oraz iOS. Dane z pomiarów manualnych oraz archiwalne dane pomiarowe udostępniane są na portalu „Jakość Powietrza” w zakładce Bank danych pomiarowych. Wyniki manualnych pomiarów pyłu zawieszonego PM10, zawartości benzo(a)pirenu ołowiu, arsenu, kadmu, i niklu w pyle zawieszonym PM10, PM2,5 są udostępniane po około 1-1,5 miesiąca od poboru próby i jest to spowodowane procedurami związanymi z wykonywaniem tego typu pomiarów.
Aktualnie w Polsce pomiary jakości powietrza prowadzone są na 1895 stanowiskach pomiarowych, w tym na 1079 stanowiskach automatycznych, co stanowi 57% wszystkich stanowisk i na 816 stanowiskach manualnych (43% wszystkich stanowisk). Łączna liczba stacji pomiarów jakości powietrza w Polsce wynosi 285, w tym 209 stacji automatycznych lub automatyczno-manualnych, z których jednogodzinne dane pomiarowe udostępniane są na bieżąco na portalu „Jakość Powietrza” i w aplikacjach mobilnych GIOŚ. Liczby te w ciągu roku mogą ulegać drobnym zmianom ze względu na zmiany jakie mogą wyniknąć w sieci podczas prowadzenia badań.
Najwięcej stanowisk pomiarowych funkcjonujących w ramach PMŚ znajduje się w województwie śląskim (204), kujawsko-pomorskim (184), małopolskim (179), dolnośląskim (168), na obszarach, na których występują wysokie stężenia zanieczyszczeń powietrza. Najmniej stanowisk pomiarowych funkcjonuje w województwach: podlaskim (58), opolskim (64) oraz lubelskim (71).
Stanowiska pomiarowe monitoringu jakości powietrza funkcjonujące w ramach PMŚ w 2022 r.
Stanowiska pomiaru pyłu zawieszonego PM10 i PM2,5 w podziale na typ pomiaru: automatyczny/manualny
Typ pomiaru: automatyczny | Typ pomiaru: manualny | Łącznie w województwie | |
---|---|---|---|
DOLNOŚLĄSKIE | 81 | 87 | 168 |
KUJAWSKO-POMORSKIE | 115 | 69 | 184 |
LUBELSKIE | 34 | 0 | 34 |
ŁÓDZKIE | 67 | 61 | 128 |
LUBUSKIE | 56 | 53 | 109 |
MAŁOPOLSKIE | 103 | 76 | 179 |
MAZOWIECKIE | 101 | 51 | 152 |
OPOLSKIE | 40 | 24 | 64 |
PODLASKIE | 34 | 24 | 58 |
PODKARPACKIE | 62 | 47 | 109 |
POMORSKIE | 75 | 29 | 104 |
ŚWIĘTOKRZYSKIE | 44 | 34 | 78 |
ŚLĄSKIE | 120 | 84 | 204 |
WARMIŃSKO-MAZURSKIE | 51 | 58 | 109 |
WIELKOPOLSKIE | 54 | 42 | 96 |
ZACHODNIOPOMORSKIE | 42 | 40 | 82 |
PM2,5 stanowiska automatyczne | PM2,5 stanowiska manualne | PM10 stanowiska automatyczne | PM10 stanowiska manualne | |
---|---|---|---|---|
DOLNOŚLĄSKIE | 8 | 5 | 13 | 17 |
KUJAWSKO-POMORSKIE | 6 | 5 | 11 | 11 |
LUBELSKIE | 3 | 3 | 6 | 10 |
LUBUSKIE | 5 | 3 | 8 | 10 |
ŁÓDZKIE | 5 | 3 | 10 | 20 |
MAŁOPOLSKIE | 3 | 6 | 25 | 22 |
MAZOWIECKIE | 15 | 4 | 17 | 13 |
OPOLSKIE | 4 | 2 | 8 | 4 |
PODKARPACKIE | 10 | 1 | 13 | 14 |
PODLASKIE | 5 | 2 | 5 | 4 |
POMORSKIE | 8 | 1 | 11 | 6 |
ŚLĄSKIE | 6 | 8 | 20 | 12 |
ŚWIĘTOKRZYSKIE | 4 | 3 | 9 | 9 |
WARMIŃSKO-MAZURSKIE | 5 | 3 | 6 | 8 |
WIELKOPOLSKIE | 3 | 3 | 9 | 11 |
ZACHODNIOPOMORSKIE | 3 | 4 | 5 | 9 |