Informacje ogólne - Główny inspektorat ochrony środowiska
Informacje ogólne

Informacje dotyczące systemu monitoringu jakości powietrza w Polsce

Wojewódzkie programy monitoringu środowiska  opracowane przez Regionalne Wydziały Monitoringu Środowiska (RWMŚ) określają system monitoringu jakości powietrza w danym województwie. System ten w głównej mierze opiera się na sieciach stacji pomiarowych rozmieszczonych w miarę potrzeb w newralgicznych punktach województwa, głównie miastach, gdzie analizy wykazują wysokie stężenia zanieczyszczeń. Kryteria lokalizacji stanowisk pomiarowych określają przepisy rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 11 grudnia 2020 r. w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu, w szczególności zał. nr 2 i 3 (Dz.U. z 2020 r. poz. 2279). O lokalizacji stacji pomiarowych i ich programie pomiarowym decyduje GIOŚ. Na potrzeby ustalenia odpowiedniego sposobu oceny w poszczególnych strefach, w tym liczby stacji, ich zakresu pomiarowego i lokalizacji, GIOŚ przeprowadza w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska (PMŚ) tzw. wieloletnie oceny jakości powietrza zgodnie z art. 88 ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2024 r., poz. 54). W celu uzyskania informacji m.in. o przestrzennym rozkładzie stężeń poszczególnych zanieczyszczeń pomiary mogą być uzupełnianie o wyniki modelowania matematycznego rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń (zob. mapy rozkładów stężeń zanieczyszczeń) Dane ze stacji pomiarowych gromadzone są w krajowej bazie danych JPOAT2,0 Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Bezpłatne przeglądanie i pobieranie danych pomiarowych z bazy JPOAT2,0 dostępne jest za pomocą wyszukiwarki w Banku danych pomiarowych Portalu „Jakość  Powietrza”.

GIOŚ, zgodnie z przepisami ustawy Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2024 r., poz. 54) i rozporządzeń wykonawczych, prowadzi pomiary stężeń dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, tlenków azotu, benzenu, tlenku węgla, ozonu, pyłu zawieszonego PM10 i PM2,5 oraz pomiary ołowiu, arsenu, kadmu, niklu i benzo(a)pirenu w pyle PM10. Na wybranych stacjach miejskich prowadzi się również pomiary składu pyłu PM10 pod kątem zwartości 6 wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA) (oprócz wcześniej wymienionego benzo(a)pirenu). W ramach PMŚ na obszarach oddalonych od źródeł emisji prowadzone są również pomiary kationów (Na+, K+, Ca2+, Mg2+, NH4+), anionów (SO42-, NO3, Cl-), węgla organicznego i elementarnego w pyle PM2,5 oraz pomiary całkowitej rtęci gazowej (przeczytaj więcej).

Wyniki z 1-godzinnych automatycznych pomiarów zanieczyszczeń powietrza udostępniane są na portalu „Jakość Powietrza” w module Bieżące dane pomiarowe  oraz w aplikacjach mobilnych GIOŚ „Jakość powietrza w Polsce” dostępnych na systemy operacyjne Android oraz iOS. Dane z pomiarów manualnych oraz archiwalne dane pomiarowe udostępniane są na portalu „Jakość Powietrza” w zakładce Bank danych pomiarowych. Wyniki manualnych pomiarów pyłu zawieszonego PM10, zawartości benzo(a)pirenu ołowiu, arsenu, kadmu, i niklu  w pyle zawieszonym PM10, PM2,5 są udostępniane po około 1-1,5 miesiąca od poboru próby i jest to spowodowane procedurami związanymi z wykonywaniem tego typu pomiarów.

Aktualnie w Polsce pomiary jakości powietrza prowadzone są na 1783 stanowiskach pomiarowych, w tym na 1001 stanowiskach automatycznych (56% wszystkich stanowisk) i na 782 stanowiskach manualnych (44% wszystkich stanowisk). Łączna liczba stacji, na których wykonywane są pomiary jakości powietrza w Polsce wynosi 279, w tym 186 stacji automatycznych lub automatyczno-manualnych, z których jednogodzinne dane pomiarowe udostępniane są na bieżąco na portalu „Jakość Powietrza” i w aplikacjach mobilnych GIOŚ. Liczby te w ciągu roku mogą ulegać drobnym wahaniom ze względu na zmiany jakie mogą nastąpić w sieci podczas prowadzenia badań.

Najwięcej stanowisk pomiarowych funkcjonujących w ramach PMŚ znajduje się w województwie śląskim (206),  kujawsko-pomorskim (178), małopolskim (162), na obszarach, na których występują wysokie stężenia zanieczyszczeń powietrza. Najmniej stanowisk pomiarowych funkcjonuje w województwach opolskim (59) i podlaskim (65).

 

Liczba stanowisk w województwach, liczby przedstawione są w tabeli

Liczba stanowisk pyłu w województwach, liczby przedstawione są w tabeli

 

Liczba stanowisk pomiarowych PMŚ w poszczególnych województwach w roku 2024

  Typ pomiaru: automatyczny Typ pomiaru: manualny Łącznie
w województwie
DOLNOŚLĄSKIE 77 79 156
KUJAWSKO-POMORSKIE 109 69 178
LUBELSKIE 34 38 72
LUBUSKIE 46 47 93
ŁÓDZKIE 59 53 112
MAŁOPOLSKIE 88 74 162
MAZOWIECKIE 102 50 152
OPOLSKIE 37 22 59
PODLASKIE 41 24 65
PODKARPACKIE 61 45 106
POMORSKIE 51 29 80
ŚWIĘTOKRZYSKIE 41 31 72
ŚLĄSKIE 121 85 206
WARMIŃSKO-MAZURSKIE 40 57 97
WIELKOPOLSKIE 56 43 99
ZACHODNIOPOMORSKIE 38 36 74

 

Stanowiska pomiaru pyłu zawieszonego PM10 i PM2,5 w podziale na typ pomiaru: automatyczny/manualny - rok 2024

  PM2,5 stanowiska manualne  PM2,5 stanowiska automatyczne PM10 stanowiska automatyczne PM10 stanowiska manualne 
ZACHODNIOPOMORSKIE 4 2 4 7
WIELKOPOLSKIE 3 4 10 11
WARMIŃSKO-MAZURSKIE 5 3 5 7
ŚWIĘTOKRZYSKIE 2 4 9 8
ŚLĄSKIE 8 8 20 12
POMORSKIE 1 6 8 6
PODLASKIE 2 6 7 4
PODKARPACKIE 1 11 14 13
OPOLSKIE 2 3 7 3
MAZOWIECKIE 4 16 18 12
MAŁOPOLSKIE 6 3 23 21
ŁÓDZKIE 3 5 10 18
LUBUSKIE 3 4 7 9
LUBELSKIE 3 3 6 10
KUJAWSKO-POMORSKIE 5 6 11 11
DOLNOŚLĄSKIE 5 4 11 14